Türk Ticaret Kanunu'nda Kolaylaştırılmış Birleşme: Şirket Birleşmelerini Hızlandırmanın Yolu

Şirket birleşmeleri, genellikle uzun ve maliyetli süreçler olabilmektedir. Ancak Türk Ticaret Kanunu (TTK) bu süreci belirli durumlarda kolaylaştırmak amacıyla "kolaylaştırılmış birleşme" usulünü düzenlemiştir. Bu düzenleme, özellikle şirket toplulukları söz konusu olduğunda, birleşme işlemlerini daha hızlı ve etkin hale getirmeyi amaçlar.

Kolaylaştırılmış Birleşme Nedir ve Neden Önemlidir?

6102 sayılı TTK, şirket birleşmelerine ilişkin genel usul ve esasları belirlemiş olsa da, bu süreçlerin zaman alıcı ve pahalı olabileceğini göz önünde bulundurmuştur. Özellikle hakimiyet ilişkisinin bulunduğu durumlarda, kanun koyucu kolaylaştırılmış birleşme usulünü benimseyerek, bir sermaye şirketinin diğer bir sermaye şirketinin oy haklarının tamamına veya belirli bir oranına sahip olduğu durumlarda süreçleri basitleştiren hükümler öngörmüştür. Bu sayede, hem zamandan hem de maliyetten tasarruf sağlanması amaçlanmaktadır.

Kolaylaştırılmış Birleşmenin Uygulama Alanları (TTK m. 155)

Kolaylaştırılmış birleşme usulünden yalnızca sermaye şirketleri faydalanabilir ve bu usul üç ana başlık altında incelenir:

1. Devralan Şirketin Tüm Oy Haklarına Sahip Olması (TTK m. 155/1-a): Bu durumda devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye şirketinin oy hakkı veren bütün paylarına sahiptir. Bu genellikle ana şirketin yavru şirketini devralması durumudur.

   
   

2. Kardeş Şirketlerin Birleşmesi (TTK m. 155/1-b): Bir şirket, gerçek kişi veya kanun/sözleşme dolayısıyla bağlı kişi gruplarının, birleşmeye katılan tüm sermaye şirketlerinin oy hakkı veren paylarına sahip olmasıdurumudur. Bu, iki kardeş şirketin birleşmesi olarak da adlandırılır.

   
   

3. Devralan Şirketin Oy Haklarının En Az %90'ına Sahip Olması (TTK m. 155/2): Devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye şirketinin tüm paylarına değil de oy hakkı veren paylarının en az yüzde doksanına sahipse bu usul uygulanabilir. Ancak bu durumda azınlıkta kalan pay sahipleri için bazı ek şartlar aranır:

   
   

   • Devralan şirkette paylarının denk karşılığı olan paylar yanında, gerçek değerinin tam dengi olan nakdi bir karşılık (ayrılma akçesi) önerilmesi.

   • Birleşme dolayısıyla ek ödeme borcu, kişisel edim yükümlülüğü veya kişisel sorumluluk doğmaması.

     
     

Hakimiyet Kavramı: Kolaylaştırılmış Birleşmenin Temeli

Kolaylaştırılmış birleşme usulünün temelini hakimiyet kavramı oluşturur. Bir şirketin diğer bir şirket üzerinde hakim durumda olması (oy haklarının çoğunluğuna sahip olması, yönetim organının çoğunluğunu seçebilme gücü vb.) bu birleşme türlerinin uygulanabilmesi için kritik öneme sahiptir. Hakimiyet; doğrudan/dolaylı, tam/kısmi veya tek başına/birlikte hakimiyet gibi türlere ayrılır. Özellikle TTK 155/1'de tam hakimiyet (yüzde yüz pay sahipliği), TTK 155/2'de ise kısmi hakimiyet (en az yüzde doksan pay sahipliği) durumları esas alınmıştır.

Kolaylaştırılmış Birleşmede Sağlanan Kolaylıklar (TTK m. 156)

TTK 156. maddesi, kolaylaştırılmış birleşmeye katılan şirketlere önemli kolaylıklar sağlar:

• Birleşme Raporu Düzenleme Zorunluluğu Yoktur: Özellikle TTK 155/1-a ve 155/1-b kapsamında yapılan birleşmelerde birleşme raporu düzenleme zorunluluğu bulunmaz. TTK 155/2 kapsamında da birleşme raporu düzenleme zorunluluğu yoktur.

  
  

• Genel Kurul Kararı Gerekmez: TTK 155/1-a, 155/1-b ve 155/2 kapsamında birleşen şirketlerde, birleşme sözleşmesinin genel kurul tarafından onaylanması zorunluluğu yoktur. Birleşme kararı yönetim organları tarafından alınır.

  
  

• İnceleme Hakkı Kısıtlamaları:

  
  

  • TTK 155/1-a ve 155/1-b kapsamında birleşen şirketlerde ortaklara inceleme hakkı sağlanması yükümlülüğü yoktur, çünkü ortakların aynı olduğu varsayılır.

    
    

  • Ancak TTK 155/2 kapsamında birleşmelerde, azınlık pay sahiplerinin korunması amacıyla, birleşmenin ticaret siciline tescil başvurusundan otuz gün önce pay sahiplerine inceleme hakkı sunulması gerekmektedir. Bu, birleşme sözleşmesinin incelenmesi fırsatını tanır.

    
    

• Birleşme Sözleşmesinde Daha Az Kayıt Gerekir: Belirli durumlarda birleşme sözleşmesinde yer alması gereken kayıtlar azaltılmıştır.

  
  

Kolaylaştırılmış Birleşmede Açılabilecek Davalar

Kolaylaştırılmış birleşme süreçlerinde de belirli durumlarda davalar gündeme gelebilir:

• Denkleştirme Davası (TTK m. 191): Özellikle TTK 155/2 kapsamındaki birleşmelerde, azınlık pay sahiplerinin haklarının korunmaması veya ayrılma akçesinin yanlış/eksik hesaplanması durumunda açılabilir.

  
  

• İptal Davası (TTK m. 192): Birleşme ile ilgili kanun maddelerinin ihlal edilmesi durumunda, TTK 155/2'deki azınlık pay sahipleri tarafından açılabilir.

  
  

• Sorumluluk Davası (TTK m. 193): Yönetim kurulunun birleşme sürecindeki işlemleri (örn. pay değişim oranlarının veya ayrılma akçesinin yanlış hesaplanması) nedeniyle sorumluluğu doğduğunda açılabilir.

  
  

Sonuç olarak, Türk Ticaret Kanunu'ndaki kolaylaştırılmış birleşme hükümleri, özellikle hakimiyet ilişkisi olan şirketler arasında birleşme süreçlerini hızlandırmak ve basitleştirmek için önemli bir mekanizma sunmaktadır. Ancak azınlık pay sahiplerinin haklarının korunması amacıyla belirli şartlar ve dava yolları da mevcuttur.